Het komt maar zelden voor dat ik een fototentoonstelling bezoek. Ik vind het op één of andere manier moeilijk naar foto’s in een white cube als het Stedelijk te kijken: het medium foto is toch nét een tikje anders dan een schilderij of een audiovisuele installatie.
Maar het Stedelijk durfde het aan groots uit te pakken en wel met de gigantische tijdelijke overzichtstentoonstelling “Ed van der Elsken – De verliefde camera”. Ik bezocht de tentoonstelling samen met een vriendin en helaas wisten we allebei niet dat we aanwezig waren op de dag van de opening: er stond een rij tot ver buiten de deur. Druk dus! Een verslag van een overdonderende tentoonstelling.
Ed van der Elsken (1925 – 1990) geldt als één van de grootste fotografen die Nederland gekend heeft. Het is dan ook niet voor niets dat het Stedelijk zo’n grote tentoonstelling aan hem wijdt.
Behalve (straat)fotograaf was Van der Elsken ook boek- en filmmaker. In de tentoonstelling zijn dus drie soorten objecten te zien: foto, film, papier. De foto’s ingelijst aan de muur, of als blowup; de filmbeelden geprojecteerd op kubussen in donkere ruimten; de boeken en correspondentie in horizontale vitrines tegen de wand.
Nu een deel van de vaste tentoonstelling verhuisd is naar de begane grond, is er op de eerste verdieping van het Stedelijk veel meer ruimte vrijgekomen voor de wisseltentoonstellingen. De tentoonstelling is dan ook groots opgezet, al is het inleidende deel klein, donker, chaotisch en druk. Met zoveel tekst weten de bezoekers niet waar te kijken: het voelt alsof je op de tast zoekt in een donkere kamer.
Ook wij wisten dit niet en ik was dus blij dat er een audiotour voor deze tentoonstelling is gemaakt, die mij wat houvast kon bieden. Deze zou helaas pas na enkele zalen starten: de tentoonstelling begint namelijk met enkele donkere ruimten volgepropt met film en fotografie. Zelf vind ik een teveel aan film jammer: het leidt heel snel af. Dat was ook goed te zien aan de bezoekers, want iedereen keek naar de filmbeelden en niet naar de minstens zo interessante foto’s aan de wanden.
De tentoonstelling hopt van locatie naar locatie: in de ene ruimte zijn foto’s van het leven in Centraal Afrika te zien, in een andere het straatbeeld van Amsterdam, de metro’s in Tokio, het nachtleven van Parijs. Opvallende figuren en details trokken zijn aandacht en wist hij op een typerende manier vast te leggen.
Ed van der Elsken ontwierp zijn eigen fotoboeken. Dit deed hij met hetzelfde oog voor detail. Doordat het Stedelijk ervoor heeft gekozen schetsen tentoon te stellen, krijgt de bezoeker een inzicht in het ontwerpproces. Zo kan men bijvoorbeeld zien hoe het boek “Bagara” (1958) vorm kreeg.
Ook de periode van Ed van der Elsken in Parijs leidt tot een interessant deel van de tentoonstelling. Hij volgde daar de avant-garde groep rond Vali Myers, welke hij in zijn “Een liefdesgeschiedenis in Saint Germain des Prés” (1956) gestalte zou geven. Ook zijn enkele portretten van Brigitte Bardot te zien.
Het boek “Een liefdesgeschiedenis in Saint Germain des Prés” zou de internationale doorbraak en erkenning van Van der Elsken betekenen. Hij krijgt de kans zijn foto’s tentoon te stellen in musea. Het Stedelijk krijgt ook oog voor Van der Elsken en hij krijgt dan ook meerdere opdrachten: onder meer verslaglegging van een vroege tentoonstelling over Tinguely. Leuk om te zien is de correspondentie tussen Ed van der Elsken en Willem Sandberg. In 1966 zou het Stedelijk een expositie aan hem wijden.
De trend in de museumwereld is dat bij iedere tentoonstelling een interactief element een verplicht nummer wordt. Ik vond de audiotour op zich prettig, maar in tegenstelling tot de Tinguely-expo was het bij deze tentoonstelling lastig het juiste beeld bij het audiofragment te zoeken. Ook vond ik de fragmenten niet goed aansluiten op het verhaal.
De filminstallaties zijn mooi vormgegeven: kubussen waarop van vier kanten filmbeelden worden geprojecteerd. Maar van al die audio door elkaar heen, wordt het wel heel druk. Bovendien zijn er aan de wanden ook nog monitors geïnstalleerd, waar óók nog beelden worden getoond.
Tot slot: de tentoonstelling bleek groot genoeg om ons tot sluitingstijd te vermaken. We hadden zelfs geen tijd over nog even door de vaste expositie te gaan. Afgezien van de benauwde, donkere ruimtes en de soms verwarrende audiotour is dit de zoveelste fantastische tentoonstelling die ik in het Stedelijk heb gezien. Met Tinguely, Jack Wolfson én een tentoonstelling over De Stijl, dit jaar 100 jaar geleden, staat het Stedelijk momenteel even bovenaan de ranglijst van musea, wat mij betreft.
“Ed van der Elsken – De verliefde camera” loopt van 4 februari tot 21 mei 2017.
Ik schreef eerder een recensie over de tentoonstelling “Jean Tinguely – Machinespektakel”, die nog tot 4 maart is te zien!
1 reactie