Twee dingen die ik al tijden niet heb gedaan: een goed non-fictieboek lezen en er een stukje over schrijven. Laat The Kaiser’s Holocaust dan weer de eerste zijn. Een goed boek over de macabere geschiedenis van Namibië. Het gaat voornamelijk over de koloniale periode van Namibië – de bezetting door het Duitse Tweede Rijk – waarin de genocide op de Herero en de Nama centraal staat.
Bijna klinisch behandelen Olusoga en Erichsen de geschiedenis van Namibië. En dan eindelijk eens niet vanuit het koloniaal-westerse narratief, maar vanuit het perspectief van de Namibische bevolking: de Herero, de Nama, de Basters en de Boeren. Bij vlagen doet dit boek denken aan De Boerenoorlog van Bossenbroek, maar waar in dat verhaal nog sprake is van enige vorm van spanning (voornamelijk door de vertelvorm) stemt The Kaiser’s Holocaust eerder somber: de aaneenrijging van feiten is zo absurd, dat het verhaal banaal aandoet.
Het is een stukje vergeten geschiedenis: tussen 1904 en 1908 werden, onder Duitse bezetting, meer dan 80.000 Herero en Nama vermoord. Hiervoor werd gebruik gemaakt van gruwelijke concentratiekampen, uithongering, dwangarbeid (lees: slavernij) en verdrijving. Niet geheel stuitend (maar wel confronterend) is de conclusie van de schrijvers: dit gebeurde niet toevallig, dit is deels een logisch gevolg van de destijds heersende gedachte van sociaal darwinisme, dat racisme goedpraatte.
Duitsland verloor Namibië na de Eerste Wereldoorlog aan Zuid-Afrika. Duitsland vergat haar voormalige kolonie en het huishouden daar echter niet. Termen als Lebensraum, Untermenschen en Degeneration waren al in zwang tijdens de bezetting van Namibië, flink wat jaren voor de nazi’s de macht grepen. Tussen nazi-Duitsland en Duits-Zuidwest-Afrika zijn zo ontelbaar veel overeenkomsten aan te wijzen, dat het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog voor de lezer als geen verrassing komt, laat staan de daarop volgende Holocaust.
Namibië bleef onder racistisch bewind, tijdens de bezetting door Zuid-Afrika werd de door Duitsland ingezette segregatie verder doorgevoerd: tussen 1920 en 1990 zuchtte Namibië onder de Zuid-Afrikaanse apartheid. Pas na de onafhankelijkheidsstrijd kon er weer over de bloedige geschiedenis gepraat worden en kon er wetenschappelijk onderzoek worden verricht. Nazaten van de Herero en Nama riepen enkele keren op tot herstelbetalingen, tot nu toe zonder succes. Wel werd geroofd cultuurgoed (schedels [!]) teruggegeven en kwam er een mager excuus.
The Kaiser’s Holocaust vertelt het verhaal van twee genocides die meer verband met elkaar houden dan je aanvankelijk zou denken, die op de Herero en Nama tijdens het Tweede Rijk en de Endlosung tijdens het Derde Rijk. Opvallend is dat deze vroege genocide geen plaats heeft in ons narratief van de Tweede Wereldoorlog. Niet vreemd, volgens Olusoga en Erichsen: in 1945 wilden de geallieerden graag hun koloniën behouden – dan kon je moeilijk de genocide in Namibië als bewijslast gaan aanvoeren. The Kaiser’s Holocaust verbindt deze gebeurtenissen weer, op een uitstekende manier.
Casper W. Erichsen en David Olusoga: The Kaiser’s Holocaust Germany’s Forgotten Genocide and the Colonial Roots of Nazism. Londen: Faber & Faber, Incorporated, 2011.